۱ ـ سرپرست معدن:
شخصی است که توسط دارنده پروانه عملیات معدنی به این سمت منصوب میشود و مسئولیت کلیه عملیات معدن را به عهده دارد.
۲ ـ مسئول فنی:
مسئول فنی بر اساس مفاد قانون نظام مهندسی معدن، شخصی است که اداره کلیه امور فنی معدن را عهده دارد و توسط دارنده پروانه عملیات از میان اعضای سازمان نظام مهندسی معدن انتخاب و به وزارت صنعت، معدن و تجارت معرفی میشود.
۳ ـ مسئول ایمنی:
مسئول ایمنی هر معدن نظارت بر ایمنی عملیات معدن را به عهده داشته و توسط دارنده پروانه عملیات به این سمت منصوب میشود. ضوابط و حدود صلاحیت مسئول ایمنی منطبق با مفاد قانون کار و قانون نظام مهندسی معدن و از طریق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت تعیین میشود. جانشین مسئول ایمنی نیز تابع همینشرایط است.
۴ ـ اپراتور ماشینآلات:
شخصی است که عامل انجام کار با ماشینآلات معدنی است.
۵ ـ پروانه اکتشاف / بهرهبرداری:
طبق مواد مندرج در قانون معادن و آیین نامه اجرایی آن تعریف میشود.
۶ ـ معدن:
به محدوده ای اطلاق میشود که شامل ذخیره معدنی است.
۷ ـ معدن زیرزمینی:
معدنی است که در آن عملیات معدنکاری در زیر سطح زمین اجرا میشود.
۸ ـ معدن سطحی:
معدنی است که در آن عملیات معدنکاری در روی سطح زمین اجرا میشود.
۹ ـ عملیات معدنی:
کلیه عملیات معدنی (اعم از اکتشاف تا بهرهبرداری و استخراج معدن) است که در قانون معادن و آیین نامه اجرایی قانون معادن پیشبینی شده است.
۱۰ ـ تأسیسات سطحی معدن:
شامل همه ساختمان ها و سازه هایی است که برای انجام امور معدن و آماده سازی ماده معدنی برای فروش استفاده میشوند. تأسیسات سطحی معدن هم در معادن زیرزمینی و هم در معادن سطحی بخشی از معدن محسوب میشوند.
۱۱ ـ تونل:
حفاری زیرزمینی افقی یا تقریباً افقی است.
۱۲ ـ تونل شیب دار:
تونلی که شیبی حداکثر تا ۱۸ درجه داشته باشد.
۱۳ ـ چاه مایل:
حفاری مایلی که به سطح زمین راه داشته و دارای شیب بین ۱۸ تا ۹۰ درجه باشد.
۱۴ ـ چاه یا چاه قائم (شفت):
حفاری قائم یا با شیب ۹۰ درجه است که به سطح زمین راه داشته باشد.
۱۵ ـ دویل:
حفاری زیرزمینی شیب دار و با سطح مقطع نسبتاً کوچک که معمولاً به طرف بالا حفاری میشود و برای منظورهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد.
۱۶ ـ پذیرگاه:
محل توقف، بارگیری و تخلیه واگنها و انجام وظایف مختلف زیرزمینی که معمولاً در محل ارتباط با چاه قائم یا چاه مایل در زیر زمین احداث میشود.
۱۷ ـ راهرو:
انواع حفاریهای زیرزمینی و معمولاً با طول زیاد است.
۱۸ ـ بونکر:
مخزن یا انباره ای که از فولاد یا مصالح ساختمانی ساخته شده یا در سنگ حفر میشود و برای انباشتن مواد یا سنگ استفاده میشود و معمولاً قسمت پائین تر آن کوچکتر و به شکل قیف است.
۱۹ ـ وسایل الکتریکی:
شامل کابل های برق و هر قسمتی از ادوات یا ماشینآلاتی است که برای تولید، تبدیل، ذخیره، انتقال یا بهرهبرداری از الکتریسیته استفاده میشوند.
۲۰ ـ ماشین سیم برش:
وسیله ای که با کشیدن سیمی برنده، سبب جداکردن بلوک های سنگ های تزئینی میشود.
۲۱ ـ ماشین بالابر:
دستگاهی است که برای خارج کردن مواد معدنی یا باطله استخراج شده از معادن زیرزمینی یا جابهجایی افراد استفاده میشود و به دو نوع عمده: طبلکی و اصطکاکی تقسیم میشود. کابل فولادی در بالابر طبلکی به دور استوانه پیچیده میشود و کابل فولادی در بالابر اصطکاکی به وسیله قرقره به حرکت درمی آید و یک سر آن محفظه حمل بار (اسکیپ یا قفس) و سر دیگر آن وزنه تعادل یا محفظه دیگری می باشد.
۲۲ ـ اسکیپ (Skip):
به صندوق مخصوص حمل مواد در چاه گفته میشود.
۲۳ ـ کیج (Cage):
به قفس مخصوص حمل نفرات و مواد در چاه گفته میشود.
۲۴ ـ شاول (Shovel):
نوعـی ماشین بارکننده صندوقه ای با مکانیزم کابلی یا هیدرولیکی در معادن سطحی است.
۲۵ ـ لودر (Loader):
نوعی ماشین بارکننده صندوقه ای با مکانیزم هیدرولیکی است که عملیات بارگیری در معادن را انجام می دهد.
۲۶ ـ دامپ تراک (Dump Truck):
کامیون های معدنی خودکشش و چرخدار با ظرفیت های متنوع که قابلیت باربری و تخلیه مواد معدنی یا باطله را دارند.
۲۷ ـ وینچ (Winch):
طبلک دوار که با کشیدن کابل فولادی متصل به وسایل باربری، موجب جابهجایی آنها میشود.
۲۸ ـ بولدوزر (Bulldozer):
ماشینی که در جلوی آن تیغه ای برای کندن و جابهجا کردن مواد پیشبینی شده است. برخی ازانواع آن دارای کلنگهایی در عقب برای شکافتن خاک یا سنگ های نرم است.
۲۹ ـ جامبو دریل (Jumbo Drill):
نوعی ارابه چال زنی که بیش از یک بازوی حفاری دارد.
۳۰ ـ نوار نقاله:
تسمه ای بی انتها که با عبور از روی دو طبلک ابتدایی و انتهایی، بار خود را به طور مداوم منتقل می کند.
۳۱ ـ اسکریپر (Scrapper):
نوعی ماشین بارگیری ـ باربری صندوقه ای که در آن عمل بارگیری و باربری به وسیله خود ماشین یا تراکتور کشنده انجام میشود.
۳۲ ـ وسایل نگهداری قدرتی:
وسایل نگهداری مکانیزه که دارای کف، ستون هیدرولیک و سپر سقف هستند و در روش های استخراج جبهه کار طولانی و کوتاه استفاده میشوند.
۳۳ ـ نگهداری اولیه:
نوعی سیستم نگهداری که در هنگام عملیات حفاری نصب میشود و وظیفه آن ایجاد شرایط ایمن در هنگام عملیات حفاری است.
۳۴ ـ ستون:
پایه های چوبی، فولادی یا هیدرولیک که برای نگهداری سقف کارگاه های استخراج نصب میشوند.
۳۵ ـ لارده:
تخته ها یا الوارهای کوچکی که در پشت وسایل نگهداری اصلی تونل نصب میشوند و وظیفه توزیع فشار بین دو قاب نگهداری و همچنین پوشش سقف و دیوارها برای جلوگیری از سقوط قطعات کوچک سنگ را دارند.
۳۶ ـ قاب کشویی:
نوعی قاب فلزی سه تکه که قطعات آن در داخل یکدیگر می لغزند. این قطعات به نحوی به یکدیگر متصلند که سطح مقطع قاب با افزایش فشار کاهش مییابد.
۳۷ ـ پیچ سنگ:
میله ای فولادی که برای اتصال لایه ها و قطعات مختلف سنگ به یکدیگر به کار می رود.
۳۸ ـ پایه:
هر یک از ستون هایی که در طرفین قاب و زیر کلاهک نصب میشوند.
۳۹ ـ آتشباری:
به عملیات خرجگذاری و انفجار مواد منفجره برای تخریب سنگ گفته میشود.
۴۰ ـ آتشبار:
شخصی که مسئولیت عملیات آتشباری را به عهده دارد و صلاحیت وی توسط سازمان های ذیصلاح تأیید شده باشد.
۴۱ ـ مواد منفجره:
موادی که قابلیـت انفجار داشته و در معدن برای تخریب سنگ مورد استفاده قرار میگیرند.
۴۲ ـ خرجگذاری:
قراردادن مواد منفجره در داخل چال است.
۴۳ ـ چال:
سوراخی که در سنگ معمولاً برای قراردادن ماده منفجره یا ماده منبسطشونده حفر میشود.
۴۴ ـ فشنگ:
به هر قطعه ماده منفجره جامد (معمولاً انواع دینامیت) گفته میشود.
۴۵ ـ گاز زغال:
گازی که درکانسارهای زغال سنگ همراه با سایر هیدروکربورها وجود دارد و عمدتاً از متان تشکیل شده است. این گاز چنانچه به نسبت معینی با هوا مخلوط شود قابلیت انفجار پیدا میکند.
۴۶ ـ معادن گازدار:
معادنی که در آنها آزاد شدن گاز زغال از لایه ها به داخل حفاری های معدنی انجام میشود. معادن گازدار برحسب مقدار گاز زغال (به مترمکعب) به ازای یک تن تولید روزانه به چهار گروه: طبقه یک (تا ۵ مترمکعب بر تن)، طبقه دو (۵ تا ۱۰ مترمکعب بر تن)، طبقه سه (۱۰ تا ۱۵ مترمکعب بر تن)، طبقه چهار (بیشتر از ۱۵ مترمکعب بر تن) تقسیم میگردند. تمام معادن زغال سنگ و انواع آن مانند معادن بیتومین، جزو معادن گازدار شمرده میشوند.
۴۷ ـ گرد زغال:
ذرات ریز زغال سنگ که قابلیت انفجار دارند و بر اثر استخراج تولید و به صورت گرد و غبار در فضای معدن پراکنده میشوند.
۴۸ ـ گاززدایی:
فرآیند بیرون کشیدن گاز زغال موجود در لایه های زغال سنگ و لایه های اطراف با حفر گمانه های ویژه و انتقال گاز به بیرون از معدن برای کمک به تهویه مؤثر معدن می باشد.
۴۹ ـ تهویه طبیعی:
جریان هوا که به علت اختلاف دمای هوای داخل و بیرون و به تبع آن اختلاف وزن مخصوص و در نتیجه اختلاف فشار هوا در نقاط ورودی و خروجی حادث میشود.
۵۰ ـ خودسوزی:
اکسیداسیون و در پی آن گرم شدن و سوختن کند و خود به خودی کان سنگ های مستعد بدون افروختن آتش است.
۵۱ ـ سد آتش بند:
صفحاتی که روی آنها خاک نرم یا پودرسنگ ریخته شده و یا ظرفهایی که از آب پرشده و زیر سقف تونل در نقاط مناسبی برای جلوگیری از گسترش انفجار نصب میگردند. این صفحات و ظرفها در اثر تغییر فشار هوای حاصل از انفجار، خودبخود واژگون شده و مواد آن سدی در مقابل انتشار آتش به وجود میآورند.